نامه دانشجوی زندانی به قاضی ئی که به پانزده سال «زندان در تبعید»محکومش کرد

سایت کلمه متعلق به موسوی: ضیا نبوی ، دانشجوی محروم از تحصیل چند روزی است که به زندان کارون اهواز تبعید شده است .او پیش از رفتنش نامه ای را به قاضی پرونده اش نوشته است .قاضی ای که او را به ۱۵ سال حبس توام با تبعید در زندان ایذه محکوم کرده است . با این همه ضیا در نامه اش بدون هیچ کینه ای با قاضی پیر عباس سخن می گوید و از او می خواهد در هنگام صدور حکم هایش فقط کمی تامل کند و بداند که کسی را که از نعمت آزادی محروم می کند همانند او یک انسان است .انسانی با گوشت و استخوان . هم بندان ضیا می گویند او همیشه در دوران حبسش این گونه صبور بوده و هرگز حاضر نشده درباره کسانی که این گونه با او ناعادلانه رفتار می کنند سخنی درشت بر زبان براند . او هر گز در مدت یک سال و نیم حبسش گلایه ای نکرد تا روز تبعید که جمله ای بر زبان راند که هم بندانش فهمیدند غمی بر دلش نشسته است . او هنگام خداحافظی رو به دوسنتانش گفت:” دلم گرفته است” .شنیدن این جمله برای هم بندان ضیا کافی بود که اشک بر چشم آورند و تا روزها بعد از رفتن او آخرین نگاهش را از یاد نبرند . هم بندانش می گویند ضیا آنقدر با روحبه است که هرگز حتی چنین جمله را در تمام این ماهها از او نشنیده بودند. ضیا نبوی دانشجوی محروم از تحصیل (ستاره دار) فقط ۲۶ سال دارد.ضیا این نامه را پیش از انتقال به زندان کارون اهواز نوشته است.

متن کامل نامه ضیا نبوی به قاضی پرونده اش (شعیه بیست و ششم دادگاه انقلاب تهران ) به این شرح است :

جناب آقای قاضی پیر عباس

ریاست شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب

آذر ماه سال پیش هنگامی که پس از نزدیک شش ماه بلاتکلیفی مطلع شدم که بالاخره پرونده ام تعیین شعبه شده است .به جد خوشحال شدم . بیشتر به این دلیل که فهمیدم شعبه ی مورد نظر شعبه ی ۲۶ و قاضی آن دادگاه آقای پیر عباس یعنی شمایید . پیش تر تعدادی از متهمان انتخاباتی از محاسن شما نسبت به دیگر قضات دادگاه علی الخصوص در حوزه اخلاق گفته بودند .بر روی مساله اخلاق تاکید می کنم. از آن روز که در دوران دانشجویی و در تعداد دفعاتی که با کمیته انضباطی دانشگاه سر و کار داشتم این تجربه را به همراه داشتم که ناراحتی از شنیدن سخن درشت و ناروا از زبان کسی که در مقام عدالت و قضاوت قرار گرفته چیزی کمتر از غم دریافت حکم سنگین ندارد . به هر روی اگر چه از آن محاسنی که دوستان برشمردند چیزی نصیب من نشد اما از آنجا که اساسا به سونیت در رفتارهای بشری اعتقاد ندارم و تفاوتهای رفتاری و معرفتی انسان ها را بیشتر ناشی از موقعیتهای متفاوت اجتماعی ،تاریخی ، خانوادگی شان می دانم لذا تصمیم گرفتم تا نامه ای را به شما بنگارم و در این نامه از چیزهایی بگویم که فرصت گفتنش بنا به دلایل متفاوت هیچ گاه ایجاد نشده و البته به دلیل حاشیه ای بودن این صحبتها گفتنش ضرورتی نیز نداشته است . به هر روی از آنجا که نوشتن از این مسایل به جد برایم رضایت بخش است اقدام به نوشتن آنها می کنم .

خاطره اولین دیدارم با شما را کاملا به خاطر دارم آنگاه که پس از دیدنم از سن و سال و جوانی ام ابراز تعجب کردید و گفتید بسیار حرفه ای بازجویی پس داده ام و هیچ اقرار و اعترافی نداشته ام و حتی اشاره ای به پرونده آقایان صمیمی و زید آبادی کردید و گفتید پرونده ی آنها هم زیر دست من بود و کیوان صمیمی با ۴۲ سال سابقه ی مبارزاتی مثل تو بازجویی پس نداده است ! این در حالی بود که من در تمام دوران بازجویی جز حقیقت چیزی نگفته بودم و تمام تلاشم بر این بود که با بازجوها به نقاط اشتراکی دست یابم و اساسا رویکرد خودم را در بازجویی ها خیلی محافظه کارانه تصور می کردم . در طول جلسه ی دادگاه که کمتر از یک ساعت به طول انجامید و البته مدت زمان دیالوگ ما نیز کمتر از هفت یا هشت دقیقه بود. شما را فردی صبور ،مقید به آیین دادرسی و البته متشرع دیدم ،در اشرافتان به وضعیت دادگاه و شیوه ی گفتار تان با افراد ،تا حد زیادی ذکاوت و هوش شما مشخص بود و تلاشتان برای اینکه نگاهتان با متهم تلاقی نکند و البته خنده های زیر لبتان حاکی از این بود که تا حد زیادی قضاوت نهایی و اساسی تان را آشکار نمی کنید و برای من یاد آور این مصرع بود که «صورتی در زیر دارد آنچه در بالاستی ….»

دادگاه بدون هیچ مشکلی برگزار شد و سکوت عجیب شما در طول دادگاه برای من این طور تفسیر شد که شما نیز با من در مورد پرونده اتفاق نظر دارید و از همین رو من نیز اصرای برای حرف زدن نداشتم . البته در پایان جلسه دادگاه و در پاسخ به خانم شریف رازی وکیل پرونده که در خواست تبدیل قرار بازداشت داشت جمله ای گفتید که کمی نگران کننده بود و البته بعدا برایم معنی دار شد و آن جمله اینکه «رمانتیک فکر نکنید .»

جلسه ی دوم دیدار مان البته کاملا به گونه ای دیگر بود . یک هفته پس از جلسه ی دادگاه مرا برای تمدید قرار بازداشت احضار کرده بودید و من نیز با تذکر دادن این نکته که هنوز قرار بازداشتی برایم صادر نشده است که نیاز به تمدید آن باشد از امضا قرار بازداشت سر باز زدم .هنگامی که از شما دلیلتان را برای تمدید قرار پرسیدم با لحنی تند در جواب گفتید که این مساله نه به من و نه به وکیلم هیچ ارتباطی ندارد و شما هر کاری که تشخیصتان باشد انجام می دهید . در آن زمان بود که از قضاوت شما نسبت به خودم و پرونده ام مطلع شدم وافسوس زمانی را خوردم که در دادگاه برای گفت و گو با شما از دست دادم .یادم می آید در جلسه دادگاه هنگامی که مشغول نوشتن دفاعیات خودم بودم در پاسخ به دوستی که از شما اتهام مرا پرسیده بود گفتید که اینها یک تعداد دانشجو هستند که به واسطه ی فعالیتهای دوران دانشجویی شان از تحصیل محروم شده اند و وقتی به این مساله اعتراض کردند بازداشت شدند و به آنها اتهام محاربه زدند اما من اتهام محاربه شان را برداشته ام . با این جملات و با توجه به اینکه اتهام محاربه ی مجید دری از دیگر دوستان محروم از تحصیل را نیز چند روز پیش در جلسه ی دادگاه وارد ندانسته بودید به این اطمینان رسیدم که وضعیت پرونده ی ما خوب است و نیازی به چک و چانه زدن ندارد . اما بعد از یک هفته از جلسه دادگاه که اینک شما را می دیدم که به وضوح و به شدت از من ناراحت بودید و پس از یک دیالوگ دو یا سه دقیقه ای به من گفتید :« آقای نبوی ! خودتی !برو بیرون ..»و من در حالی که به خاطر این قضاوت یکسویه شما و عدم گفتگو عصبانی شده بودم ،به یاد تمامی قضاوتهای یک طرفه و عجولانه ام در زندگی افتادم و رو به شما گفتم: «خدا همه ی ما رو ببخشه .»

دیدار سوم و آخر ما نیز به روشنی در خاطرم مانده است . وقتی برای ابلاغ حکم به دادگاه احضار شدم با در نظر داشتن همه ی جوانب قضیه از جمله اینکه فضا ، فضای بعد از ۱۶ آذر و عاشورا بود و قضاوت شما نیز در مورد من منفی بود ،باز هم سنگین ترین حکمی که در مخیله ام می گنجید ۴ یا ۵ سال حبس بود .از همین رو وقتی که چشمم به عدد ۱۵ در انشا رای افتاد ،واقعا چیزی نمانده بود که چشمانم از حدقه بیرون بیاید . بلند بر سر مسول دفترتان که ابلاغ کننده ی حکم بود فریاد کشیدم و گفتم :«پانزده سال آخه برای چی ؟؟؟»از او خواستم که با شما ملاقات کنم و او در پاسخ گفت که شما فرصت ملاقات با مرا ندارید . من که از این بی عدالتی مبهوت شده بودم با خودم فکر کردم کسی که انتظار دارد به واسطه ی رای و نظرش ۱۵ سال در زندان بمانم حتی حاضر نیست چند دقیقه از وقتش را به من اختصاص دهد . به هر حال از او خواستم پیغام مرا به شما برساند و بگوید :«اگر حکمی که صادر کردید با اشراف و اطلاع از وضعیت پرونده ام بوده که وای به حال شما و اگر از روی نا اگاهی و عدم اطلاع بوده که باز هم وای به حال شما …»

ساعتی بعد وقتی که در راهروی دادگاه به انتظار اتمام کار دیگر متهمان نشسته بودم طبق معمول همه چیز حتی ۱۵ سال حبس هم برایم خنده دار به نظر می رسید و سر گرم فکر کردن به این گزاره بودم که زندگی:” همه اش بازی و نمایش است “(جمله ای که در بند ۳۵۰ دستمایه خندیدن دوستان زندانی به من بود ). در این وضعیت بود که که شما را دیدم که به قصد خروج از دادگاه از انتهای سالن به سمت ما می آیید در یک لحظه با خودم اندیشیدیم که جلو بیایم و با شما صحبت کنم .اما سریعا پشیمان شدم چون دیدم که در زمانی کوتاه هیچ چیز نمی توان گفت که ما را به تفاهمی اگر چه حداقلی برساند و تنها نتیجه این گفتگوی پر فشار احتمالا چیزی بیشتر از کدورت شخصی افزونتر نخواهد بود . لذا تمامی قضاوتهای خود را برای لحظاتی کنار گذاشتم و با تمامی احترامی که یک وجود به وجود دیگر می گذارد به شما سلام کردم شما نیز در پاسخ سری تکان دادید و زیر لب سلامی کردید …

باید اعتراف کنم که دریافت حکم به این سنگینی به جد برایم غیر منتظره و حیرت بر انگیز بود . یادم هست تمام سختی دوران بازجویی و بازداشت را با این اطمینان تحمل می کردم که در مراحل قضایی تبرئه می شوم .

در آن زمان تحلیلم این بود که فشارهای آزار دهنده دوران بازجویی و یا طولانی شدن دوران بازداشت فقط برای تنبیه و به قول معروف رو کم کنی من است و هدف نهاد امنیتی این است که دیگر مساله حق تحصیل را پی گیری نکنم . از همین رو وقتی با حکم صادره توسط شما مواجه شدم واقعا نمی توانستم به هیچ طریقی آن را توجیه کنم چیزی که در این میان برایم آزار دهنده بود اثبات اتهام ارتباط با مجاهدین بود .

دیگر اتهام ها با همه ی نامربوطی شان حداقل استقلال سیاسی و نوع تفکرم را به رسمیت شناخته بودند اما این اتهام اخر واقعا توهین آمیز بود . یادم هست در جلسه دادگاه برای شما توضیح داده بودم که روحیات و خصوصیات من به گونه ای است که به طرز بیمار گونه ای در مورد استقلال شخصیت فردی و سیاسی خود حساسم و اساسا نمی توانم پیرو و یا تابع گروه یا شخصی باشم و توضیح دادم که بزرگترین توهینی که می توان به من کرد طرح اتهام وابسته بودن من به یک سازمان ویا حزب است و شما نیز با سکوت خود به من می گفتید که مساله از نظر شما کاملا روشن است و نیازی به توضیح نیست . از هنگامی که حکم را دریافت کردم بزرگترین سوالم این بود که شما چگونه و با استناد به چه چیزی این اتهام را ثابت کردید ؟پس از چند روز از وکیل پرونده شنیدم که یک هفته پس از جلسه ی دادگاه نامه ای از سوی وزارت اطلاعات روی پرونده ام قرار گرفته که مضمون کلی آن از این قرار بود که اکثر نهادها و کانونهای حقوق بشری از جمله شورای دفاع از حق تحصیل وابسته به منافقین بود و اعضا آن نیز در حکم محاربند و گویا همین نامه استناد حکم شما قرار گرفته است . این نامه نه تنها پاسخی به سوالهای من نبود که اتفاقا بیشتر به آنها دامن زد . واقعا اگر شما این قدر به وزارت اطلاعات اعتماد داشتید که نظر این نهاد را خلاف همه ی شواهد و مدارک صائب می دانستید ، پس دیگر چه نیازی بود به برگزاری دادگاه و این همه تشریفات ،همان نظر وزارت را خود آن نهاد اعمال می کرد و به ماجرا پایان می داد .

شاید برای شخص شما جالب باشد که بدانید احساس من در مورد شما و تاثیری که با رای تان در زندگی ام گذاشته اید چیست ؟

در این مورد باید صادقانه بگویم که هیچگونه کینه ای در احساس من نسبت به شما وجود ندارد .البته این اصلا به این مفهوم نیست که حق کینه ورزیدن را برای خود قائل نیستم .که اتفاقا اصلا این گونه نیست و اگر حکم صادره ی شما ۱۵ روز حبس هم بود باز هم این حق را برای خود قائل بودم .اما مساله اینجاست که این احساس اصلا برایم راضی کننده نیست و به هیچ کاری نمی آید . ترجیح شخصی خودم این است که به جای کینه ورزیدن این مساله را واکاوی کنم و دلیل شکل گرفتن این موقعیت را بفهمم .به همین دلیل واقعا بزرگترین خواسته ام در شرایط فعلی این است که یک بار در شرایطی آزاد با هم گفت و گو کنیم تا فضای ذهنی شما را بفهمم و شما را نیز با وضعیتی که در آن هستم آشنا کنم . باز هم شاید برای تان جالب باشد که بدانید من دوران حبس خود را که حاصل رای شماست؟ چگونه می گذرانم .در پاسخ به این سوال نیز باید بگویم که تحمل زندان جدا برایم سخت نیست .شاید به این دلیل که به قول داستایوفسکی “انسان به هر کثافتی عادت می کند “و شاید هم به دلیل این تصور قدیمی و احتمالا به نظر بعضی ها مضحک در من که قائلم به اینکه صرف زنده بودن یعنی برنده بودن در زندگی و اینکه آدمی همین قدر که زنده است باید کلاهش را به هوا بیاندازد !

در ضمن فکر می کنم آن قدر خود شیفته هستم که حتی در بدترین وضعیتها و حتی با ۱۵ سال حبس نیز حاضر نیستم که جای خود را با انسان دیگری در جهان عوض کنم . البته این اصلا بدین مفهوم نیست که زیستن آزادانه با تحمل حبس در زندان تفاوتی ندارد نه هرگز این گونه نیست .زندان قبل از هر چیزی زندگی را قابل پیش بینی می کند و زیباترین و مهیج ترین خصلت زندگی که نابهنگام بودن و اتفاقی بودن وضعیتها و احساسات است را از آن سلب می کند . چندی پیش که برای انگشت نگاری به بیرون از بند رفته بودیم وقتی که چشمانم به تپه های مشرف به اوین افتاد با تعجب در این فکر فرو رفتم که چرا و چگونه انسان هایی به خود حق داده اند که مرا از رفتن به کوه و تماشای طبیعت منع کنند .در آن لحظه چنان اشتیاق به کوه نوردی و طبیعت گردی و حس نوستالژیکم نسبت به تابستانهایی که در روستا گذرانده بودم تحریک شده بود که حتی تصمیم گرفتم نامه ای بنویسم و اعلام کنم که اگر آزادم کنند حاضرم تا پایان عمر بدون ارتباط با دیگر انسانها و به دور از تمدن و فقط درون طبیعت زندگی کنم . اما خب کسانی که می بایست حرفم را بشنوند اگر گوش شنوایی داشتند ، آنچه پیش از این گفته بودم را می شنیدند …

جناب آقای پیر عباس

شاید خواندن این نامه برای تان غیر منتظره بود ،و احتمالا هنوز از نیت من برای نگاشتن این نامه آگاه نشده اید از این رو ارایه توضیحات بیشتری در این مورد ضروری به نظر می رسد .تردید نکنید که قصدم از این نوشتار ارائه ی دفاعیه ای نبوده است به این دلیل که دیگر شما مرجع تصمیم گیرنده در مورد پرونده ام نیستید و نوشتن دفاعیه به شما برای حل مساله اصلا موضوعیت ندارد . در ضمن من همه ی دفاعیات خویش را در دو نامه ی سرگشاده به ریاست قوه قضاییه نوشته ام و بیش از آن توضیح را ضروری نمی دانم .

از طرفی مطمئنا این نامه ای انتقادی نیز نیست چرا که انتقاد اساسی من نه به شخص شما بلکه به نظام قضایی و به صورت بنیادی به تعریف مفهوم عدالت و مکانیزم تحقق آن در این نهاد است . پس این گزینه نیز منتفی است.اما انگیزه ی من شاید به چالش کشیدن بداهت و هرروزگی امر قضاوت برای شخص حقیقی و نه حقوقی شماست .حقیقت این است که حوزه ی اختیارات قاضی در چارچوب نظام حقوقی و قضایی ایران بسیار گسترده است و نظر و تشخیص قاضی در این میان بسیار تاثیر گذار است . در چنین وضعیتی و با توجه به حجم بالای پرونده های قضایی قابل بررسی در شعب دادگاه انقلاب این امر محتمل است که مسئله ی قضاوت برای شما و دیگر قضات تبدیل به امری هر روزه و کم اهمیت شده باشد و از همین رو شاید لازم باشد که شخصی با نوشتن چنین نامه ای به شما یاد آوری کند که موجوداتی که شما در سرنوشت آنها تصمیم می گیرید انسانهایی با گوشت و پوست و استخوانند انسانهایی که درست مانند شما آرزوهایی دارند و برای تحقق آن محتاج آزادیند . اینکه شما با تشخیص شخصی خود و با کمترین نظارتی که خطاهای احتمالی شما را تصحیح و یا مهار کند می توانید انسان ها را از حق آزادی و حتی حق حیات محروم کنید ، برای من اصلا موجه نیست و این همان انتقاد بنیادینی است که به نظام قضایی دارم . اما خب واقعیت این است که شما امروز بر این کار توانایید و فی الحال از این وضعیت گریزی نیست . خواسته ی بنده از نوشتن این نامه برای شما رعایت نکته بسیار ساده و در عین حال به غایت مهم است و آن اینکه فراموش نکنید شخصی که به عنوان متهم در جلسه ی دادگاه روبروی شما می نشیند درست مانند شما یک انسان است،بنابر این لطفا کمی بیشتر تامل کنید …

اگر به جیب تفکر فرو بری سر خویش گذشته های قضا را ادا توانی کرد …

سید ضیا الدین نبوی

شهریور ماه ۱۳۸۹

اوین بند ۳۵۰